Terwijl ik aan mijn bureau een improvisatieworkshop zit voor te bereiden realiseer ik me met hoeveel plezier ik zelf improviseer. Of het nu gaat om het soleren over een akkoordenschema of om vrije klankgerichte improvisatie, ik doe het allemaal even graag. Improvisatie geeft veel vrijheid om je eigen verhaal op een bijzondere en persoonlijke manier te vertellen. Afhankelijk van je medemusici, je stemming, het publiek creëer je steeds weer iets anders. Ik ben net terug van een 5-weekse tour door Canada en ook daar merkte ik weer dat wanneer je als zanger écht in het moment bent, ook publiek dat minder ervaring met improvisatie heeft geboeid luistert.
In mijn werk kom ik het regelmatig tegen dat zangers een enorme angst hebben om te improviseren, ze denken dat het allemaal direct ‘goed’ moet zijn. De vraag is natuurlijk wat ‘goed’ betekent: een goede klank, een goede timing, mooie lijnen, zuiver? Dat is nogal wat om jezelf op te leggen! Het doet me denken aan een gesprek dat ik ooit had met het hoofd van een jazzafdeling die me zei dat hun zangers nooit improviseerden “omdat ze het niet konden”. Maar, anders dan de instrumentalisten, bleken ze er (destijds) geen les in te krijgen.
Improviseren kun je echter gewoon leren. Je kunt het vergelijken met het voeren van een gesprek. Iemand start bijvoorbeeld met een ‘onderwerp’: een motief, ritme of een sfeer, daar kun je vervolgens bij aansluiten of er iets tegenin brengen, je kunt van onderwerp veranderen, vraagtekens zetten, interrumperen enzovoort. Het gesprek kan oplopen tot een verhitte discussie, een tijdje doorkabbelen, er kunnen stiltes in vallen, het kan heel ritmisch zijn of juist niet. Alle regels die in een gesprek gelden zijn nu ook van toepassing en je moet vooral goed naar elkaar luisteren zodat je samen een verhaal vertelt. Dit verhaal hoeft echt niet steeds ‘mooi’ te zijn en ‘goed of fout’ is hierbij maar heel relatief. Improviseer je over een akkoordenschema dan ben je veel meer gebonden aan het gebruik van een bepaalde stilistische ‘taal’. Over een snel jazz thema improviseer je weer anders dan over een blues. Het vertellen van je eigen verhaal gebruikmakend van die taal is een kunst die je leert door te oefenen net als wanneer je Spaans of Frans wilt leren spreken.
Op deze manier heeft improvisatie veel te bieden: je gaat er beter door luisteren, het geeft je inzicht in muzikale structuren en je krijgt meer lef. Maar het is natuurlijk vooral super leuk om te doen!
Column ZING Magazine – © Ineke van Doorn – 3 Mei 2018